جنگل‌ها بستر حیات و زیربنای بقای انسان و سایر موجودات زنده
خیلی از کسانی که نام جنگل را می‌شنوند یاد تفریح و گردش می‌افتند؛ تعدادی به فکر شکار و گاهی آن را زیستگاه حیوانات وحشی می‌دانند و عده‌ای نیز جنگل‌ها را به‌عنوان یک منبع اقتصادی می‌دانند که سود کلانی را برای آنان دارد.
جنگل‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سامانه‌های حیات‌بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تأمین رفاه، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند. جنگل و درخت نه‌تنها ازنظر اقتصادی و پاکیزه نگه‌داشتن محیط‌زیست بلکه ازنظر اجتماعی و فرهنگی و روانشناسی برای همه انسان‌ها جایگاه و ارزش ویژه‌ای دارد.
امروزه با رشد بی‌رویه شهرها از یک‌سو و افزایش آلاینده‌ها اعم از کارخانه‌های تولیدی یعنی بخش صنعت و خودروها تا فاضلاب‌ها و نظایر آن محیط‌زیست و کره زمین به‌شدت در معرض تهدید است و هر ثانیه بر میزان آلودگی‌ها افزوده‌شده و در همان حال متأسفانه از میزان فضاهای سبز و به‌خصوص جنگل‌ها کاسته می‌شود. متأسفانه همه‌ساله سطوح بسیار زیادی از جنگل‌های دنیا براثر عوامل متعدد نظیر تغییر کاربری جنگل به اراضی کشاورزی، برداشت ناپایدار و بی‌رویه چوب، روش‌های ناصحیح مدیریت اراضی و ساخت سکونتگاه‌های انسانی، منهدم می‌شود.
جنگل‌زدایی یکی از فعالیت‌های مخرب جوامع انسانی است که بسیاری از کشورها را با مشکلات جدی مواجه نموده است. خشک‌سالی‌های ادواری، توسعه بیابان‌ها، پیشروی کویرها، بروز سیلاب‌های خانمان‌برانداز و … ازجمله تبعات جنگل‌زدایی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش بانک جهانی، جنگل‌زدایی به‌تنهایی عامل تولید ۲۰% مجموع گازهای گلخانه‌ای دنیاست که این گازها موجب افزایش گرمایش جهانی می‌شوند.
فواید زیست‌محیطی جنگل‌ها
ـ اراضی جنگلی به دلیل ریشه دواندن گیاهان و درختان و فعالیت میکروارگانیسم‌های موجود در جنگل‌ها، موجب نفوذ نزولات آسمانی در خاک و ذخیره این نزولات می‌شوند به‌طوری‌که هر هکتار جنگل قادر به ذخیره‌سازی ۵۰۰ تا ۲ هزار مترمکعب آب است. درنتیجه پوشش گیاهی درختان به دلیل حفاظت از خاک، قدرت نگهداری و جذب نزولات و کاهش سرعت سقوط برف و باران بر زمین نقش انکارناپذیری در جلوگیری از فرسایش خاک و جاری شدن سیلاب و کاهش اثرات مخرب آن دارد.
ـ پوشش گیاهی به‌ویژه درختان در کاهش آلودگی هوای ناشی از سوخت واحدهای صنعتی، خودروها و منازل تأثیر به سزایی دارند. شاخ و برگ درختان جنگلی گردوغبار هوا را که توسط باد جابه‌جا می‌شوند را جذب کرده و آلودگی هوا را کاهش می‌دهند.
ـ جنگل‌ها از مصرف‌کنندگان عمده دی‌اکسید کربن ناشی از سوخت‌های فسیلی هستند. ازآنجاکه دی‌اکسید کربن از گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود، مصرف بیش‌ازحد سوخت‌های فسیلی افزایش میانگین دمای زمین و به دنبال آن اختلال در محیط‌زیست انسانی آن را در پی خواهد داشت؛ بنابراین حفاظت و توسعه جنگل‌ها موجب جذب و رسوب دی‌اکسید و مانع افزایش گرمای زمین و بروز پدیده گلخانه‌ای خواهد شد.
ـ پوشش گیاهی و به‌ویژه جنگل‌ها با انجام عمل فتوسنتز یکی از منابع مهم تولید اکسیژن و به‌عنوان ریه‌های تنفسی حیات به شمار می‌روند. به‌طوری‌که هر هکتار جنگل قادر به تولید اکسیژن موردنیاز دست‌کم ده نفر در طول سال خواهد بود.
ـ به دلیل تنوع ساختار افقی و عمودی درختان جنگلی، به‌ویژه وجود درختانی با سرشت متفاوت و طبقات ارتفاعی مختلف، جنگل‌ها در مطلوبیت بهره‌مندی از اثرات فیزیکی، شیمیایی و حرارتی پرتو خورشید برای انسان‌ها تأثیر به سزایی دارند. ضمن این‌که وضعیت تابش نور خورشید در فضای جنگلی نقش مؤثری در آرامش روحی انسان‌ها دارد.
ـ جنگل‌ها موجب تعدیل آب‌وهوای محیط می‌شوند. در ساعات روزبه این دلیل که شاخ و برگ درختان مانند حفاظی در برابر پرتو نورانی خورشید قرار می‌گیرند، دمای هوای جنگل کمتر از دمای فضای غیر جنگلی است و در طول شب نیز به این دلیل که تغییر و انعکاس حرارتی دما در محیط و خاک جنگلی کمتر است، هوای محیط جنگلی خنک‌تر از فضای باز است.
ـ در جنگل ترکیبی از آوای دلنواز پرندگان، جریان آب دره‌ها و رودخانه‌ها و به هم خوردن برگ‌ها و شاخه‌ها به روح و روان آدمی آرامش می‌بخشد. ازآنجاکه محیط جنگلی فاقد انواع صداهای گوش‌خراش و مخرب است، محیطی امن و آرامش‌بخش برای استراحت انسان‌های خسته از فعالیت در مراکز صنعتی و شهری در ایام فراغت است. سیمای ظاهری درختان، چشم‌انداز آرامش‌بخش و مطلوبی برای انسان به شمار می‌آید. درختان و درختچه‌ها به دلیل دارا بودن رنگ‌های مختلف، چشم‌اندازی طبیعی و دیدنی در برابر دیدگان آدمی قرار می‌دهند. به‌ویژه رنگ سبز برگ درختان که ازنظر هواشناسی ازجمله رنگ‌های آرامش‌بخش است. جنگل همچنین در زیباسازی محیط زندگی جوامع بشری جایگاه ویژه‌ای دارد.
ـ مقاومت جنگل در مقابل ویرانگری‌های باد و طوفان، نشانه و نمادی از دوستی طبیعت و بشر است. درختان جنگلی در کاهش سرعت باد و طوفان نقش بسزایی دارند و موجب کاهش اثرات تخریبی این عوامل می‌شوند.
ـ درختان جنگلی با جذب نزولات و ذخیره کردن آن در سفره‌های آب زیرزمینی و تبخیر آن در ایام خشک، موجب افزایش رطوبت نسبی هوا در فضای جنگل می‌شوند. افزون بر این‌که شاخ و برگ درختان با جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و کاهش اثرات تخریبی پرتوهای خورشیدی، مانع تبخیر سطحی رطوبت خاک می‌شوند.
ـ جنگل‌ها به‌عنوان محیط‌زیست طبیعی، مأمن بسیاری از حیوانات وحشی و پرندگان هستند و نقش مؤثر آنان در بهسازی محیط‌زیست انکارناپذیر است.
اهمیت روزافزون نقش زیست‌محیطی جنگل‌ها و تأثیر همه‌جانبه آن در توسعه پایدار ایجاب می‌کند برای ترویج فرهنگ حفاظت و حراست از جنگل‌ها و به‌منظور برخورداری کامل از کلیه ارزش‌های زیست‌محیطی، دست در دست یکدیگر تلاشی مشترک را عینیت‌بخشیم تا جنگل‌ها همچنان به‌عنوان ابزار آرامش و سعادتمندی نسل‌های امروز و فردا پایدار بمانند.
